Yazılarımızı sizlere o konu hakkında tüm bildiklerimizi sunmak için detaylı hazırlıyoruz. Bazen merak ettiğiniz şey daha spesifik olabilir. Merak ettiğiniz şeye hemen ulaşabilmeniz için aşağıdaki bağlantıları tıklamanız yeterli.
Yazıda merak ettiklerinize daha hızlı ulaşın.
Direnç Nedir?
Elektrik devrelerinde direnç, bir iletken üzerinden geçen elektrik akımının karşılaştığı zorlanmadır. Mekanik sistemlerdeki sürtünmeye benzer özellikler gösterir. Direncin birimi Ohm (Ω)’dur. Denklemlerde R harfi ile gösterilir. Elektronik devrelerde direncin sembolü 2 farklı şekilde gösterilebilir:
Direnç Ne İşe Yarar? Görevi Nedir?
Dirençler, elektrikli devrelerde akımı sınırlayarak belli bir değerde tutmaya yararlar. Bunun haricinde hassas devre elemanlarının üzerlerinden yüksek akım geçmesini önlerler, besleme gerilimini ve akımı bölmek için de kullanılırlar. Farklı tipteki bazı dirençler (LDR,NTC,PTC gibi), pasif sensör görevi görerek dış ortamdaki fiziksel değişimleri kontrol edebilirler. Ayrıca dirençlerin üzerlerine düşen akım değeri yükseldikçe ısınmalarından da faydalanılmaktadır.
Direnç Nerelerde Kullanılır?
Çeşitlerine göre dirençlerin farklı kullanım alanları vardır. Direnç, yukarıda da belirttiğim görevleri sebebiyle neredeyse tüm elektronik devrelerde bulunmaktadır. Fakat kullanım alanlarına göre diğer tipteki dirençler farklı görevlerde de kullanılırlar. Potansiyometre gibi ayarlı dirençler, dimmer devresi gibi çıkış sinyalini kontrol etmek istediğimiz devrelerde sıklıkla kullanılırlar. LDR tipi dirençler, üzerlerine düşen ışık şiddetine göre davranan bir sensör görevi görürler; ışığa duyarlı devrelerde kullanılırlar. NTC-PTC termistörleri ise üzerlerine uygulanan ısıya göre davrandıklarından dolayı yine bir sensör görevi görerek ısıya duyarlı devrelerde kullanılırlar.
Elektriksel Direnç ve Özdirenç
Özdirenç, bir maddenin birim uzunluğu ve kesit alanının gösterdiği direnç miktarıdır. Özdirenç, maddenin cinsine göre değişmektedir, madde miktarına göre değişmez. Birimi Ohm-metre (Ω.m)’dir ve denklemlerde ρ (rho) harfi ile gösterilir.
Direnç Hesaplama – Direnç Okuma Nasıl Yapılır?
Bir elektrik devresinde direnç değeri Ohm Yasası sayesinde hesaplanır.
İki uçlu bir devre elemanının direnci, üzerindeki gerilimin (V), eleman üzerinden geçen akıma (I) bölümü ile hesaplanır.
Ohm Nedir?
Direncin birimi Ohm’dur. Elektronik devrelerde akım, gerilim ve direnç arasındaki ilişki ise Ohm yasası ile hesaplanmaktadır. Ohm yasası, Alman fizikçi George Simon Ohm tarafından 1827 yılında bulunmuştur. Bu yasa, elektriğin temel yasalarındandır. Bir elektronik devrede iki nokta arasında bulunan iletkenin üzerinden geçen akım, üzerindeki potansiyel fark ile doğru orantılı, sahip olduğu direnç ile ters orantılıdır.
Dirençler üzerinde genellikle 4 veya 5 adet renkli şerit bulunur. Bu şeritler direncin değerini belirtmektedir.
Direnç Renk Kodları Hesaplama
4 adet renk şeridi, soldan sağa şu değerleri ifade eder:
- Şerit: İlk basamak
- Şerit: İkinci basamak
- Şerit: Çarpan katsayısı
- Şerit: Tolerans
Gelin beraber devrelerde sıklıkla karşılaştığımız bir direnç değeri olan 1 kOhm değerindeki bir direncin üzerindeki renk kodlarını deşifre edelim.
İlk şerit kahverengi. Bu demek oluyor ki ilk basamağımız 1. İkinci şerit ise siyah renkte. Tabloya göre bu da 0 anlamına gelmekte. Elde ettiğimiz sayı 10. Üçüncü basamağa baktığımızda kırmızı şerit görüyoruz. Bu da 10^2 yani 100 değerini ifade ediyor. Yani 10 x 10^2 = 1000 Ohm değerinde bir direncimiz var. Son şerit altın renginde. Bu renk bize elimizdeki direncin %5’lik bir hata payı ile üretildiğini gösteriyor. Direncimiz 1000 Ohm değerinin %5’i yani 50 Ohm daha yüksek veya düşük dirence sahip olabilir.
Elimizdeki direnç 5 şeride sahip olsaydı, katsayı değerinden önce bir hane daha elde etmiş olacaktık. Yine 1 kOhm ± %5 örneğimizden gidecek olursak, bu değere sahip 5 şeritli bir direncin renkleri kahve-siyah-siyah-kahve-altın olacaktır.
6 şeritli direnç renk kodlarında ise, 5 şeride ek olarak en son şerit direncin sıcaklık katsayısını belirtmektedir.
Direnç Çeşitleri
Üretildikleri malzeme çeşidi, kılıf tipleri, değişken/sabit gibi farklı parametrelere göre direnç çeşitleri bulunmaktadır.
- Karbon Dirençler
Karbon karışımı veya karbon direnç, toz halindeki karbon ve reçinenin ısıtılarak eritilmesi yolu ile elde edilir. Karışımdaki karbon oranı direncin değerini belirler. Büyüklüklerine göre ¼, ½, 1, 2, 3 watt / 1Ω dan 22 MΩ’a kadar değerlerde üretilirler. Üzerindeki çizgilerden değerleri belirtir. Hobi elektroniğinde en yaygın kullanılan direnç çeşididir.
- Smd (Yüzey Montaj) Direnç
Çok az yer gerektirdiği ve devre üstünde de delik gerektirmediği için devre tasarlarken kullanılır. 0201, 0402, 0604, 0805, 1206 ve 2010 gibi kılıf çeşitleri vardır. Üstündeki sayılar direnç değerini belirtir. Genellikle 3 veya 4 haneli rakam taşır. İlk haneler rakamı, son hane çarpanı, R harfi ise virgülü belirtir. Örneğin 3300 = 330 × 10^0 = 330Ω, 201 = 20 × 10^1 = 200Ω, 3R3 = 3.3Ω)
- Potansiyometre (Ayarlı Direnç)
Direnç değeri isteğe bağlı değiştirilebilen dirençlerdir. Kılıfının üstünde en yüksek değeri yazar ve sıfır ile maksimum değer arasında bir istenilen değere ayarlanabilir.
- Termistörler (NTC-PTC)
Ortam sıcaklığına göre direnç değerleri değişir. Positive Temperature Coefficient (PTC) sıcaklık artınca, Negative Temperature Coefficient (NTC) sıcaklık azalınca dirençleri yükselen dirençlerdir.
- Foto Direnç (LDR)
LDR, Light Dependent Resistor kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Bu elemanların yapısında yarı iletken madde olarak kadmiyum sülfat (CdSO4) kullanılmaktadır. Aydınlık ortamlarda direnci 10 Ω a kadar düşer. Karanlık ortamda direnci 200MΩ a kadar çıkar. Işığa bağlı olarak direncinin değişmesi özelliği sayesinde sensör olarak kullanılabilir.
Direnç Bağlantı Tipleri ve Eşdeğer Direnç
Gerilim, Akım ve Direnç Nedir? Dirençler de, diğer iki uçlu devre elemanları gibi seri veya paralel şekilde birbirlerine bağlanabilirler. Böylelikle elimizde mevcut olmayan direnç değerlerini elde edebiliriz. Farklı bağlantı çeşitlerine göre toplam direnç – başka bir değişle eşdeğer direnç – değeri elde ederiz.
Paralel Direnç Hesaplama:
Dirençleri paralel bağladığımızda eşdeğer direnci bu formül ile buluruz:
Seri Direnç Hesaplama:
Dirençleri seri bağladığımızda eşdeğer direnci bu formül ile buluruz:
Direnç Fiyatları
Dirençler oldukça maliyetsiz ve ucuz komponentlerdir. Standart dirençlerin ortalama 70 kuruş ile 2₺ arasında değişen fiyatları vardır. Bazı profosyonel ve yüksek miktarda akım geçirebilen dirençler ise 13₺ – 25₺ arasında değişmektedir.
Bütün elektronik devrelerde ve kartlarda kullanıldığı için çeşitlerini bulması da oldukça kolaydır. Set halinde satılan direnç paketleri de mevcuttur.
İhtiyacınız olan direnç çeşitlerini Robotistan’ın Direnç kategorisinden kolayca bulabilirsiniz. Ayrıca sizler için hazırladığımız 20 çeşit direnç içeren 500lü Direnç Kiti ile pek çok çeşit direnci bir arada da temin edebilirsiniz.
Temel Elektronik Devre Elemanlarını Öğrenmeye Devam Et
Temel elektronik devreleri ve elemanları hayatımızın birçok noktasında varlar, bu aygıtlar sayesinde günlük işlerimiz ve yaşantımız daha kolaylaşıyor. Elektroniğin temellerine girmek isteyen herkesin bu elemanları tanıması ve mantıklarını anlaması gereklidir, önemlidir.
Direnç haricinde diğer elektronik devreleri ve elemanlarını da bu şekilde detaylı öğrenmek ister misiniz?
Devre elemanları sadece direnç ile sınırlı değil. Yazımızın devamında, muhakkak bilginizin olması gerektiğini düşündüğümüz en popüler devre elemanlarını sizler için sıraladık ;
Kondansatör ne işe yarar?
Kondansatörler doğru akımı (DC) iletmeyip, alternatif akımı (AC) iletme özelliğine sahiptir. Bu özellikleri sayesinde çoğu devrede farklı amaçlar ile kullanılırlar. Güç kaynağı devrelerinde filtrelemede, rezonans devrelerinde istenilen frekansı üretmede ve güç aktarım hatlarında gerilim düzenlenmesi ve güç akışının kontrolünde kullanılırlar.
Kondansatör ne işe yarar?, nedir?, görevi nedir?, nerelerde kullanılır?, çeşitleri nelerdir? gibi detaylı bilgiler almak için yazımızı okuyabilirsiniz.
Bobin (İndüktör) ne işe yarar?
İndüktörler üzerinden akan elektrik akımının değişimi yavaş olduğundan, güç kaynaklarında ve sinyal işleme devrelerinde filtre görevinde kullanılır. Farklı sarım sayılarına sahip iki adet bobinden oluşan trafolar ise, AC gerilimin yükseltilmesinde veya alçaltılmasında kullanılırlar. Ayrıca manyetik alan depolama özellikleri sayesinde indüktörler, anahtarlamalı güç kaynaklarında da kullanılır.
Bobin ne işe yarar?, nedir?, görevi nedir?, nerelerde kullanılır?, çeşitleri nelerdir? gibi detaylı bilgiler almak için yazımızı okuyabilirsiniz.
Röle ne işe yarar?
Röle, düşük akımlar kullanarak yüksek akım çeken cihazları anahtarlama görevinde kullanılan devre elemanıdır. Rölelerin kullanım alanları çeşitlerine göre değişmektedir. Yüksek akımlı devrelerin kontrolü çok önemli olduğundan birçok alanda kullanılırlar. Örnek vermek gerekirse sigortalarda, alarm sistemlerinde, elektrikli ev aletlerinde sıkça kullanılmaktadırlar.
Röle ne işe yarar?, nedir?, görevi nedir?, nerelerde kullanılır?, çeşitleri nelerdir? gibi detaylı bilgiler almak için yazımızı okuyabilirsiniz.
Transformatör ne işe yarar?
Transformatör, iki veya daha fazla devre arasındaki elektrik enerjisi aktarımını elektromanyetik indüksiyonla sağlayan bir sistemdir. Transformatörler frekans değeri değiştirilmeden, gerilim ve akım değerlerinde istenilen değişimi gerçekleştirirler. Genellikle bir elektrik devresindeki akım ve gerilimi yükseltme ve düşürme, elektrik enerjisinin aktarımı ve dağıtımı gibi amaçlar için kullanılırlar.
Transformatör ne işe yarar?, nedirr?, görevi nedir?, nerelerde kullanılır?, çeşitleri nelerdir? gibi detaylı bilgiler almak için yazımızı okuyabilirsiniz.
Tristör ne işe yarar?
Tristörler güç elektroniğinde anahtarlama elemanı olarak kullanılırlar. Ayrıca, AC ve DC motor sürücü kartlarında yön ve hız kontrollerinin yapılabilmesi için de kullanılırlar. Bunların yanısıra AC güç anahtarlaması ve güç kontrolünde, zaman rölesinde, elektronik kontaktörlerde vb. yerlerde de sıkça kullanılmaktadır.
Tristör ne işe yarar?, nedir?, görevi nedir?, nerelerde kullanılır?, çeşitleri nelerdir? gibi detaylı bilgiler almak için yazımızı okuyabilirsiniz.
İyi günler. Devre şemalarında bazen pull-up ve pull-down dirençleri denen kavramlar görmüşüzdür. Bu kavramlar neyi ifade eder ve devreler için önemi nedir?
Pull-up direnci, devrede sinyal gitmesi gereken bir hatta sinyalin gelmediği durumda sürekli lojik 1 gitmesini (örneğin 5V) sağlar. Aynı şekilde pull-down direnci de seviyeyi 0 seviyesinde tutar. Böylelikle devrede herhangi bir istenmeyen parazit olma durumunun önüne geçilir.
Devredeki elemanımıza direnç bağlarken, elemanımızın artı ya da eksi ayağına bağlasak bir fark oluyor mu geçen akım bakımından?
Merhaba,
Örneğin elimizde 2 dirençli bir şema var.
Var sayalım.
R1: 200Ω olsun
R2: 300Ω olsun
V: 12
I: 0,1
Bu tabloya göre herbir dirençten geçen volt (V) ve akım (A) miktarını hesaplayabileceğim bir formul var mı?
Yukarıda da bahsedildiği gibi direnç değerleri, gerilim ve akım belirli bir kanuna göre bulunur.(ohm kanunu) Senin yazdığın değerlere göre devren seri bağlıysa zaten tüm dirençlerin üstünden aynı akım geçer. Paralel bağlıysa volt bölü eşdeğer direnç kadar akım oluşur ve direnç değerleri ile ters orantılı şekilde akım dirençlerden geçer. (Sonradan fark ettim senin yazdığın değerlerin tutması için devrenin paralel bağlı olması gerekiyor ve yukarıda anlattığım şekilde bulunabilir).
Mükemmel yazı olmuş teşekkürler. Direnç olmadan bir devre düşünülemez!
kahverengi-kırmızı-siyah-siyah-kahverengi
120*10^0 ± %5 ohm